Münferit Olunmalı mı? Eğer Olunmalıysa Nasıl Münferit Olunur? (2)

Bir önceki yazımda münferit olmanın en önem ve gerekli ilk şartı olan ekonomik bağımsızlıktan bahsetmiştim.

Münferit olmanın ikinci şartı ise entelektüel sermayedir. Bu konuda maalesef sadece dindar insanlar değil, toplumun tüm katmanları okuma düzeyi bakımından çok yetersiz. Yani millet olarak okumuyoruz. Bu kategoriye sadece cemaat ve tarikat mensubu insanları sokmak onlara çok büyük bir haksızlık olur. Fethullah Gülen’in artıklarını nasıl yersiniz, artık çayını nasıl şifa niyetine yudumlarsınız böyle saçma şey mi olur! diyen insanlar acaba cenazeyi mezara defnederken ölüye okunan Kuran’ı da sorguluyorlar mı? Yoksa Akif’in ‘İnmemiştir hele Kuran bunu hakkıyla bilin ne fal bakmak ne mezarlıkta okunmak için.’ dizelerini duymamışlar mıdır? Kuranı yüzünden Arapça olarak hatmedip Türkçe mealini bir kez bile bitirmeyen ve Kuranı böyle okumakla çok sevap kazandığını düşünen insanlar bunun en az Fethullah Gülen’in artık bardağından kalan çayı içmek kadar saçma olduğunu düşünmezler mi? O yüzden bunu sadece cemaat tabanıyla sınırlandırmak doğru bir yaklaşım değil. Bu konuda her bireyin bence kendi iç aydınlanmasını yaşayacak, kendi doğrularını oluşturacak kadar okuması gerekmektedir.

Münferit olmak için son husus ise tasavvufi bir anlayış geliştirmektir. Maddi anlamda bağımsız olabilirsiniz, entelektüel bakımdan belli bir seviyeye de gelebilirsiniz ama insanda madde ötesi mana arayışı, buna yönelme gibi bir temayül de vardır. Yani insan eninde sonunda ölümlü bir varlık ve ölüm ötesine dair çeşitli inanç sistemleri geliştirmek durumundadır. Bu konuda dediğimiz gibi iki ana seçenek karşımızda durmaktadır: Tanrının içinde bulunduğu ya da bulunmadığı çeşitli inanç sistemleri ve bunların tümünü reddeden her çeşit inançsızlık öğretileri. Tanrının içinde bulunmadığı inanç sistemlerine kabaca ideoloji diyoruz. İdeolojilerin dinlerden temel farkı ölüm sonrasına dair teorik hiçbir açıklama getirmemeleridir. Bu yönüyle bir nevi kapalı dinler olarak da adlandırılabilir. Tanrının içinde bulunduğu inanç sistemleri ise ilahi ya da ilahi olmayan dinlerdir. Son zamanlarda ortaya çıkan Tanrının varlığının da yokluğunun da bilinemez olduğunu iddia eden agnotizm akımı da vardır ama insanlık tarihi boyunca birey ve toplumlar ölüm ötesine dair esas olarak iki ana akım çerçevesinde öğreti geliştirmişlerdir.

Fethullah Gülen’in ideolojik öğretileri de esas itibariyle üç temelde kök salmış yani belli başlı üç kaynaktan beslenmiştir: Türk milliyetçiliği, diyalog ve İslam dini. Türkiye’de devlet kurumlarına girme, Orta Asya başta olmak üzere dünyaya yayılma hamlesinde kitleleri esas itibariyle Türk milliyetçiliği motive ve mobilize etmiştir. Buna bir bakıma Anadolu insanının yurt içinde etkin konumlara gelme, ticari ve kültürel faaliyetler aracılığıyla dünyaya açılma hareketi de diyebiliriz. Batı ülkelerinde ise genellikle diyalog faaliyetleriyle temas kurmaya çalışmıştır. İşte İslam dini de tüm bu hamlelerde destekleyici, pekiştirici ya da kuvvetlendirici unsur olarak işlev görmüştür. Bunu bir bakıma benzin-lpg metaforuna da benzetebiliriz. Nasıl ki arabanın gazı bittiğinde otamatik lpg’ye geçiyorsa öyle de İslam dini kitleleri mobilize etmede diğer ideolojik unsurların yetersiz kaldığı durumlarda onları takviye etmektedir. Burada esas olarak kullanılan İslam dini değil, gerçeklerin eğilip bükülmesi yani çarpıtılmasıyla oluşturulmuş Fethullah Gülen’in İslam ideolojisidir. İşte bu ideolojinin temeli de İslam tarihi boyunca pek çok devlet, örgüt, grup, cemaat, cemiyet vs. tarafından oldukça başarılı bir biçimde kullanılan ‘ilay-ı kelimatullah ve cihad’ yani Allah’ın adını yüceltmek, savunmak şeklinde Türkçeleştirebileceğimiz cihad kavramıdır. Peki Allah’ın böyle bir şeye ihtiyacı ya da inananların böyle bir yükümlülükleri gerçekten var mıdır?

Böyle bir yükümlülük altında bulunduklarını, böyle bir sorumlulukları olduğunu iddia eden örgüt, grup, cemaat, devlet vb. yapılar bu konuda genellikle İslam tarihindeki savaşları ve İslam dinini dünyanın dört bir tarafına yaymak için yurtlarını terk eden sahabeleri örnek vermekte, onları referans göstermektedir. Bu iddia doğru olmakla beraber aslında çarpıtılmış bir gerçeklik örneğidir. İslam’ın bidayetinde yani başlangıcında yeni bir dini yaymak için tebliğ vazifesiyle insanların dünyanın dört bir tarafına hicret etmesi gayet makuldur. Sonuçta kitle iletişim araçları sınırlı ve bugünkü kadar yaygın değildi. Ayrıca ortada tanıtılması gereken de bir din vardı.  Ancak bugün böyle bir tanıtım görevine gerek yoktur çünkü isteyen herkes bir tıkla İslam diniyle alakalı her şeye ulaşabilmektedir. Burada diğer bir husus insanların İslam dinine girmeleri için ikna etmek, dine yeni müntesipler kazandırmak için tebliğde bulunma meselesidir. Bence bu da koca bir safsatadan! ibarettir. Dinin bir ticaret olduğu, insanların da bu ticaret yoluyla ahiretlerini kazanabilecekleri Kuran’da çeşitli ayetlerde belirtilmektedir. Ticaretle ilgili olan herkes az çok bilir ki hiçbir hakiki tüccar malını satmak için kapı kapı dolaşıp malını ayağa düşürmez. Zaten malın kaliteliyse insanlar bir şekilde gelip seni bulur. Bu konuda peygamberler bile sadece yeni nüzul olan bir dini tebliğ etmiş, bunun ötesinde insanları inanıp inanmama konusunda zorlamamıştır. Birçok kez de Tanrı tarafından bu konuda itap edilmişlerdir. Nitekim Gaşiye Suresi 22. Ayette Allah şöyle buyurmaktadır:

“Sen onları zorlamaya, onlardan zorla İslam’ı kabul taahhüdü almaya memur değilsin.” (Ahmat Varol meali).

Bu noktada son husus ise Allah adına yapılan savaşlardır. Her ne kadar bu savaşların çoğunun savunma amaçlı yapıldığı söylense de İslam tarihinde taarruz amaçlı, yayılma politikası güden savaşlar da vardır. Bu yönüyle İslam savaş ve kılıç dinidir argümanı hiç de yabana atılacak bir argüman değildir. Bu dinin her ne kadar müntesibi olsak da bence her şeyi olduğu gibi kabul etmek durumunda değiliz (buna Kuran ve hadis de dahil). Sonuçta akılla, mantıkla, evrensel insani değerlerle bağdaşmayan pek çok hüküm de vardır. Şahsen bunları ben kendi içimde açıklama getiremiyorum. Ama bunları kabul etmemem ya da açıklama getiremem bence benim Allah’a inancımdan bir şey eksiltmez. Bu hususta önemli olan nokta bence muhakeme yeteneği geliştirebilmek ve bu hususları sürekli sorgulamaktır. Zaten Kuran’ın bağlamlı dizini incelendiğinde en çok tekrarlanan siyga yani fiil çekiminin ‘ve egılü’ yani ‘akıl etmez misiniz?’ olduğu görülür (Böyle hatırlıyorum ancak tam olarak bunu teyit edemedim).  İnsanoğlunun en değerli varlık oluşunun nedeni bence zekâ değil, işte bu muhakeme yeteneğine sahip olmasıdır. Muhakeme yeteneği sayesinde insan kendinden yola çıkıp yaratıcıya ulaşabilmektedir. Bu konuda Kuran, peygamber, hadis, din adamı, hacı, hoca, anne, baba, evlat ya da tasavvuftaki rind onun için bir rehber bir yol göstericidir. O yolu yürüyecek olan yine kendisidir. Bence insan tebliğ ya da cihat yapmak konusunda sorumlu değildir ama muhakeme yeteneği geliştirmek bakımından yükümlüdür. Çünkü bu insanı hakiki varlığa ulaştıracak aslı ve sağlam yoldur. Zaten tasavvufta gerçek aşk Tanrıya duyulan aşktır. Beşerî aşk ise aşk-ı mecazi yani gerçek olmayan ancak gerçek aşka benzeyen aşktır. Gerçek aşka giden yol bu mecaz aşktan geçmektedir. Nasıl ki hoşlandığınız bir kadın ya da erkeğe duygularınızı aracı koymadan doğrudan söylediğinizde onda daha olumlu bir etki bırakırsınız öyle de Tanrıya aracısız, araya bir vasıta koymadan ulaştığınızda daha güçlü bir iletişim kurmuş olursunuz. İşte bu noktada bireye düşen Tevfik Fikret’in ifadesiyle, hak bellediği yola yalnız gitmektir.

Evet, yaşadığımız bu acı süreç sonunda taban açısından iki yol vardır. Bunlardan birincisi bireyselliği bir kenara bırakarak yalnızca toplumsal yanlarıyla insan kalmak. Diğeri ise bireysel alanına müdahale etmeye yeltenen bu yapıya karşı gelerek münferit bir insan olabilmek. Münferit olmak için ise bazı gerek ve temel şartlar vardır. Bunlar ekonomik bağımsızlık, entelektüel sermaye ve kendi tasavvufi anlayışını geliştirmektir. Ekonomik bağımsızlık için öncelikle herkes kendine güven duymalı ve kendi ayaklarının üzerinde durabilmelidir. Aslında bu konuda cemaat tabanı çok çeşitli avantajlara da sahiptir. Özellikle talebe kanadında arkadaşlar binlerce insanla muhatap oldu, insan ilişkileri, insan kaynakları yönetimi noktasında çok ciddi tecrübe biriktirdi, esnafla iş dünyasıyla iç içe oldu. Bu hususlar normal hayatta edinilmesi imkânsız birikimlerdir. İşte bu hususlar çok rahat pratiğe dökülüp çok ciddi iş alanları oluşturulabilir. Hem özel sektörde hem de kamuda inanın bu niteliklerde insan sayısı çok az. Tabandaki arkadaşlar bu yönleriyle bence büyük bir potansiyele sahip bulunmaktadır. İkinci husus entelektüel sermayedir. Bu konu dediğimiz gibi cemaat tabanıyla sınırlı olmayıp Türk toplumunun genel karakteristiğidir. Sürekli okumalı, bu sayede hayatımızda, insan, din tasavvurumuzda yeni bakış açıları kazanabiliriz. Son husus ise kendi tasavvufi anlayışımızı geliştirebilmektir. İnsanın özü aşktır. Çünkü hilkatin gayesi aşk-ı zati yani Tanrının kendine duyduğu aşktır. Bu yüzden insanda duygu olarak sevgi korkudan önce gelişmiştir. Eski çağlarda insanların ölülerini evlerinde kerevitlerin (oturma yerleri) altına gömmeleri bu durumu göstermektedir. Eski çağlarda insanlar ölümden korkmuyor, onu korkulacak bir şey olarak görüyor bu yüzden de ölülerini evlerinin içine gömüyorlardı. İnsan da korku duygusunun gelişmesiyle birlikte ölüler önce ev bahçesine, sonra mahallenin bir köşesine ve yerleşim yeri dışına en son da büyük duvarlarla çevrili uzak mezarlara gömülmüştür. Tanrı ya da ölüme karşı duyulan bu korku neticesinde insanlar ölümü kendilerinden uzaklaştırmak, ölüm olgusunu hatırlarından uzak tutmaya çalışmışlardır. Şüphesiz bu yönelişin temelinde korku damarını kullanarak kendi otoritelerini tesis etmeye çalışan din tüccarlarının da rolü büyüktür. Bu yüzden bireyler muhakeme yeteneklerini geliştirerek korku değil sevgiyle Tanrı’ya ulaşmalı, bu yolda başka kimsenin vasıtasına başvurmamalıdır.

-Abdulvahap YILDIRIM